| 27-10-2019 | Oude schoolgebouwen gebruiken veel energie. Bouw en onderwijs zijn klaar om met Rijksgeld te innoveren, betogen Bernard Wientjes, Rinda den Besten en Paul Rosenmöller.
Afgelopen zomer haalde een school uit Eemnes het nieuws. Dit keer eens niet door het tekort aan leerkrachten, maar omdat de school ouders vroeg ventilatoren mee te nemen. Door de warme start van het schooljaar en de platte daken was de temperatuur in de klaslokalen opgelopen tot boven de 30 graden. Het beeld was koddig, maar de werkelijkheid die erachter schuilgaat, stemt treurig. Helaas is deze openbare basisschool uit Eemnes geen uitzondering. Schoolgebouwen zijn gemiddeld slecht geïsoleerd, verbruiken veel energie, hebben een beroerde akoestiek en te weinig lichtinval. Het binnenklimaat is hierdoor ongezond voor leerlingen en leerkrachten en dat heeft invloed op de leerprestaties.
Vaak wordt gedacht dat scholen zelf schuldig zijn aan de slechte staat van hun huisvesting. Uit onderzoek blijkt echter dat ze hun gebouwen naar behoren onderhouden. Panden upgraden naar de maatstaven van deze tijd is een ander verhaal. Scholen zouden dit heel graag willen, maar zijn hiervoor financieel afhankelijk van hun gemeente. Want het geld dat ze krijgen, mogen ze echt alleen gebruiken voor het onderhoud van het gebouw. Aan ambities geen gebrek. De sector geeft aan in 2050 haar CO2 -uitstoot met 95 procent teruggebracht te willen hebben. Er wordt verbeterde wetgeving ontwikkeld, op advies van de sector zelf, zodat het renoveren en bouwen van scholen sneller en planmatiger aangepakt kan worden. Er is veel draagvlak onder leerlingen, ouders en leerkrachten. Maar om de grote klus te klaren is meer nodig: centrale regie, samenwerking, kennis én geld.
Centrale regie
De PO-Raad en VO-raad, sectororganisaties in het primair en voortgezet onderwijs, zijn bereid met de ministeries en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) deze regie op te pakken, de samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen te bevorderen en kennis beter te ontsluiten voor hun achterban. Toch is er meer hulp nodig. Om schoolgebouwen klimaatneutraal te maken, zal het Rijk geld beschikbaar moeten stellen. Onafhankelijke experts van bouwadviseur HEVO komen op basis van een eerste schatting uit op een tekort van grofweg 39 miljard euro voor de periode tot 2050. Met de huidige budgetten en strategieën zullen scholen in 2050 niet de beoogde
95 procent CO2 bespaard hebben, maar hoogstens 10 procent.
Samenwerking
Dit astronomische tekort kan omlaag door de opgave gestructureerder en efficiënter aan te pakken. Dit stelt De Bouwagenda, het nationale innovatieprogramma voor de bouw. Een goede samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen is hierin volgens hen een must. Als schoolbesturen en gemeenten over langere termijn plannen, geldstromen combineren en verbouwingen van scholen bundelen in opdrachten, geeft dat marktpartijen ruimte om te innoveren. Bouwers krijgen dan zicht op een lange termijn aan gelijksoortig werk waar ze op kunnen anticiperen.
Dat vooruitzicht maakt een kostendaling mogelijk. Scholen en gemeenten die kennis en capaciteit ontberen om de opgave aan te pakken, moeten begeleid worden met advies en daadkracht van een centrale regisseur. En partijen die geen prioriteit geven aan renovatie hebben een stok achter de deur nodig: landelijk geregelde monitoring en handhaving is essentieel.
Geld
Momenteel werkt het kabinet plannen uit om de negatieve rente op staatsleningen te benutten voor structurele investeringen in de economie. Ons pleidooi: investeer in schoolgebouwen. Het is een dubbele investering in de toekomst, want het levert een economisch én maatschappelijk rendement op. Betere schoolgebouwen zijn gunstig voor de leerprestaties van leerlingen en de werkomstandigheden van leraren. Scholen kunnen bovendien, als centrum van een buurt of dorp, het draagvlak voor de energietransitie vergroten. Eén schoolgebouw staat qua uitstoot gelijk aan twintig tot vijftig huishoudens. Als het kabinet met het Investeringsfonds meters wil maken in de energietransitie en wil investeren in de toekomst van Nederland, moet zij hier beginnen.
Bernard Wientjes, voorzitter Bouwagenda, Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad en Paul Rosenmöller, voorzitter VO-raad.